Đền Quán Thánh linh thiêng là một trong những Thăng Long tứ trấn, biểu tượng cho đời sống văn hóa tâm linh xứ Kinh Kỳ. Tiếng chuông Trấn Vũ trong câu “Gió đưa cành trúc la đà. Tiếng chuông Trấn Vũ, canh gà Thọ Xương” cũng chính là tiếng chuông vọng từ đền Quán Thánh, nằm cạnh bờ hồ Tây yên bình.
1 Đền Quán Thánh, một trong bốn Thăng Long tứ trấn
Địa chỉ: Đường Thanh Niên, Quán Thánh, Ba Đình, Hà Nội
Thời gian mở cửa: 8h00 – 17h00 hằng ngày. Lưu ý mùng 1 và ngày rằm hàng tháng mở cửa từ 6h – 20h. Đêm giao thừa mở cửa đến hết đêm để dâng lễ và cầu an
Giá vé tham quan: 10.000đ/người, miễn phí cho trẻ em.
Đền Quán Thánh còn có tên chữ khác là Trấn Vũ Quán, được dựng lên từ thời vua Lý Thái Tổ (1010 – 1028) và để thờ Huyền Thiên Trấn Vũ, một trong bốn vị thần trấn giữ bốn cửa ngõ của thành Thăng Long. Dựa trên bút tích văn bia lưu lại, đền đã trải qua rất nhiều đợt trùng tu. Năm 1962, đền Quán Thánh được công nhận Di tích Lịch sử cấp Quốc gia cùng với chùa Trấn Quốc.
Thăng Long tứ trấn là: Đền Bạch Mã ở phía Đông, Đền Voi Phục ở phía Tây, Đền Kim Liên ở phía Nam, và Đền Quán Thánh ở phía Bắc. Trong số đó, đền Quán Thánh nổi bật với kiến trúc độc đáo cùng các pho tượng đồng tinh xảo, mang đậm tính cương – nhu phối hợp của Đạo giáo thời xưa.
Đền Quán Thánh thờ Huyền Thiên Trấn Vũ, trấn giữ phía Bắc kinh thành xưa kia. Ảnh: Stefan Fussan
Đường vào đền thoáng mát với nhiều cây xanh. Ảnh: Nguyễn Hữu ThắngKake Udon Nhật Bản
2 Vị trí và hướng dẫn đường đi đến đền Quán Thánh
Đền nằm ngay góc đường Thanh Niên và phố Quán Thánh, kết hợp cùng nhiều danh thắng khác như chùa Trấn Quốc, Phủ Tây Hồ… đã tạo nên một không gian hài hòa, mang đậm giá trị văn hóa tâm linh quý báu quanh hồ Tây. Để di chuyển đến đây bạn có thể đi bằng phương tiện cá nhân (xe máy, xe ô tô) hoặc công cộng (xe bus).
Bởi nằm ở trung tâm nên tìm đường cũng không quá khó khăn, từ quảng trường Ba Đình bạn chạy theo hướng đường Độc Lập và Hoàng Văn Thụ, tiếp theo rẽ phải sang đường Hùng Vương. Chạy thẳng đường Hùng Vương hơn 400m nữa là chúng ta đến được đền.
Nếu đi bằng xe bus, các tuyến chạy đến đền Quán Thánh là: 14, 33, 50. Điểm dừng ngay ở gần đền, khách tham quan chỉ cần di chuyển thêm một đoạn ngắn là tới nơi.
3 Lịch sử và những sự tích liên quan đến đền Quán Thánh
3.1 Lịch sử hình thành đền dựa trên các ghi chép để lại
Dựa theo tài liệu lịch sử cùng các ghi chép trên văn bia, đền Quán Thánh xuất hiện từ thời nhà Lý và được trùng tu qua nhiều lần, các năm: 1618, 1677, 1768, 1836, 1843, 1893, 1941.
– Thời Lê Hy Tông: Vào lần trùng tu, chúa Trịnh Tạc đã cho con trai Trịnh Căn chủ trì xuất kho di tạo Trấn Vũ Quán và tượng Thánh Trấn Vũ. Nghệ nhân Vũ Công Chấn trực tiếp chỉ huy đúc tượng Huyền Thiên Trấn Vũ bằng đồng hun.
– Năm 1794: Đô đốc Tây Sơn Lê Văn Ngữ cho đúc thêm một chiếc khánh đồng lớn để ở chính điện vào đời vua Cảnh Thịnh.
– Thời vua Minh Mạng: Vua đổi tên đền Quán Thánh thành Chân Vũ Quán khi đi tuần thú Bắc Thành.
– Năm 1842: Vua Thiệu Trị viếng thăm và ban tiền đúc vòng vàng đeo cho tượng thánh.
Hiện nay đền có 2 tên gọi là Trấn Vũ Quán và đền Quán Thánh, từ “quán” nằm trong cụm “Đạo quán”, tức nơi thờ tự của Đạo Giáo.
Đền Quán Thánh xưa trong ảnh tư liệu
Khách tham quan bên cạnh pho tượng voi phục tại sân chầu. Ảnh: Nguyễn Hữu Thắng
3.2 Sự tích liên quan đến đền Quán Thánh
Thánh Trấn Vũ xuất hiện trong cả thần thoại Việt Nam lẫn Trung Hoa. Tương truyền Huyền Thiên Trấn Vũ là vị thần đảm nhiệm việc trấn giữ Bắc môn Thiên phủ thời nhà Tùy. Về sau ông hạ thế đầu thai làm con trai vua nước Tĩnh Lạc, Trung Quốc. Tuy nhiên đến khi trưởng thành ông lại từ bỏ quyền lực để đi tu hành trên núi Vũ Dương. Qua 42 năm khổ tu, ngài đắc đạo và du ngoạn đến Việt Nam.
Ông dừng chân tại làng Long Đỗ, sông Nhị Hà (Hà Nội hiện nay) và tu đạo ở một ngôi đền bên Hồ Tây. Huyền Thiên Trấn Vũ có đạo pháp cao siêu, tài năng trừ khử yêu ma quỷ quái đã bảo vệ được dân làng. Để bày tỏ tấm lòng cảm phục và biết ơn, người dân đã lập đền thờ ông ngay chính ngôi đền đang tu hành và đặt tên là Trấn Vũ Quán.
Ngoài ra còn có một tích xưa khác nói rằng ông chính là sứ giả được Ngọc Hoàng cử xuống nhân gian tiêu diệt hồ ly 9 đuôi tại làng Long Đỗ. Cũng bởi thế mà vua Lý Thái Tổ đã lập đền thờ Huyền Thiên Trấn Vũ khi dời đô đến kinh thành Thăng Long.
Tượng đồng đen Huyền Thiên Trấn Vũ cao 3,96 m, nặng 4 tấn đền Quán Thánh
Khánh đồng được đúc vào thế kỷ thứ XVII – XVIII. Ảnh: Nguyễn Hữu Thắng
4 Nét đẹp kiến trúc của đền Quán Thánh
Kiểu kiến trúc tại đền Quán Thánh mang đậm dấu ấn của kiến trúc Trung Hoa với: tam quan, sân bái, tiền đế, trung đế, hậu cung.
Cổng ngoài đền có cột trụ là 4 con phượng hoàng đấu lưng cùng con nghê nằm trên đỉnh. Quanh cột khắc hoa văn cá hóa rồng, mãnh hổ hạ sơn và cặp đối đỏ.
Sau cổng ngoài là tam quan có 2 tầng và 3 cửa. Cổng giữa tam quan đắp nổi tượng thần Ấn Độ Rahu, chứng minh cho sự hội nhập tín ngưỡng đã có từ thời xa xưa. Gác tam quan chính có quả chuông đồng được đúc từ đời vua Lê Hy Tông năm 1677.
Văn bia xuất hiện sau cổng tam quan là nơi ghi lại những dấu mốc lịch sử quan trọng trong công tác trùng tu đền Quán Thánh. Đền thờ liệt sĩ xây sau nhà bia, bên trong có ban thờ và ảnh của những chiến sĩ đã hy sinh.
Sân bái là khu vực sắp xếp và bày biện lễ vật, trước bái đường có bàn để chuẩn bị đồ lễ cùng hai lư hương lớn. Hậu cung có bảng giới thiệu tượng Huyền Thiên Trấn Vũ, bức tượng điêu khắc độc đáo của nước ta thể hiện tay nghề đúc đồng điêu luyện từ cách đây hơn 3 thế kỷ.
Trong nhà bái đường cũng có pho tượng đồng đen nhưng nhỏ hơn. Đặc biệt bên trong khuôn viên đền Quán Thánh có khánh đồng cổ được đúc từ thời chúa Trịnh.
Cổng tam quan đền, phía trên có 3 chữ 真武觀 (Chân Võ (Vũ) quán). Ảnh: joxeankoret/Flickr
Hình tượng trong đền được thể hiện vô cùng tinh xảo và tỉ mỉ, mang dấu ấn đặc biệt từ thời nhà Lê. Ảnh: Nguyễn Hữu Thắng
5 hững trải nghiệm độc đáo khi đến đền Quán Thánh
5.1 Lễ Tứ Trấn theo tuần tự Đông – Tây – Nam – Bắc
Lễ Tứ Trấn diễn ra mỗi năm theo tuần tự Đông – Tây – Nam – Bắc. Ở đền thứ tự tương ứng là từ cổng tam quan đến gian thờ đặt tượng Huyền Thiên Trấn Vũ, cuối cùng là hậu cung. Đồ lễ chuẩn bị có thể là đồ mặn hoặc chay, giống như mâm lễ đi chùa cầu may. Ngoài ra bạn nhớ chuẩn bị thêm tiền vàng và tiền mặt bỏ hòm công đức.
Thường người dân đến đền sẽ sử dụng văn khấn giống với mẫu văn thờ cúng tại các đỉnh, đền, mẫu phủ khác: văn khấn Thành Hoàng, văn khấn Tam Tòa Thánh Mẫu, văn khấn Ban Công Đồng…
Người dân cầu an tại đền Quán Thánh
5.2 Lễ hội đền Quán Thánh vào mùng 3 tháng 3 âm lịch hằng năm
Lễ hội Quán Thánh diễn ra hằng năm có nhiều hoạt động tín ngưỡng cùng các nghi lễ đặc sắc. Bên cạnh đó vào những ngày mùng 1 và Rằm hàng tháng hay những dịp Lễ Tết đền vẫn thường mở cửa muộn hơn để đón khách tham quan, cầu an, chiêm bái…
5.3 Khám phá những địa điểm tham quan gần đền
Sau khi chiêm bái và tham quan đền Quán Thánh bạn cũng có thể ghé qua những địa điểm gần đó như:
Quảng trường Ba Đình nằm cách đền 2,6 km
Điện Kính Thiên nằm cách đền 2,8 km
Bốt Hàng Đậu nằm cách đền 2,8 km
Chùa Một Cột nằm cách đền 2,9 km
Hãy đến tận nơi và ngắm nhìn tận mắt đền Quán Thánh bạn mới cảm nhận được nét đẹp của văn hóa, kiến trúc nơi đây. Không những thế, chúng ta còn được gửi lại những mong muốn tốt đẹp cho bản thân và cho gia đình khi ghé thăm đền.
